Wypalenie zawodowe jest kolejną chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Dotyka coraz więcej młodych osób. Proces wypalenia rozpoczyna się powoli i niezauważalnie, by ujawnić się nagle i z dużą intensywnością. Czy można mu zapobiegać? Tak, jednak trzeba mieć świadomość zjawiska.

Czym jest wypalenie zawodowe? Terminu tego po raz pierwszy użył amerykański psychiatra, Herbert J. Freudenberger w czasopiśmie „Journal of Social Issues” w 1974 roku (1). Badacz wymienił wymienił wiele objawów specyficznych dla tego syndromu, m.in. drażliwość, zmęczenie, apatię, bóle głowy, nudności i skłonność do przeziębień.

Wypalenie zawodowe występuje, gdy praca nie daje satysfakcji, pracownik przestaje się rozwijać zawodowo, czuje się przepracowany i niezadowolony z wykonywanego zajęcia, które niegdyś sprawiało mu przyjemność.

Jakie mogą być przyczyny wypalenia zawodowego?

Przyczyny wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe ma wiele przyczyn i jeden wspólny wspólny mianownik – chroniczny stres. Za raportem Komisji Europejskiej (2) możemy wyszczególnić 10 czynników, które mogą prowadzić do stresu i wypalenia zawodowego:

1. praca w systemie zmianowym, nieelastyczny harmonogram pracy, długie godziny pracy.
2. Konflikt na styku dom-praca, sprzeczne wymagania, małe wsparcie bliskich.
3. Brak możliwości zarządzania swoją pracą, małe uczestnictwo w podejmowaniu decyzji.
4. Niedostateczna komunikacja, brak wsparcia w rozwiązywaniu problemów i rozwoju osobistym.
5. Zbytnie obciążenie pracą lub niedostateczna ilość pracy, duża presja czasu, nieustanna konieczność przestrzegania terminów.
6. Konflikt ról w pracy, odpowiedzialność za innych.
7. Stagnacja i niepewność zawodowa, brak awansu lub niedostosowanie pracy do kwalifikacji, nieadekwatna płaca, brak bezpieczeństwa zatrudnienia, niska wartość społeczna wykonywanej pracy.
8. Wykluczenie lub izolacja społeczna, złe relacje z przełożonymi, konflikt interpersonalny, brak wsparcia społecznego, mobbing.
9. Nieodpowiednie narzędzia pracy, złe warunki środowiskowe, takie jak brak przestrzeni, słabe oświetlenie, nadmierny hałas.
10. Brak różnorodności obowiązków, praca fragmentaryczna lub bez znaczenia, niewykorzystywanie umiejętności, duży stopień niepewności, ciągła konieczność współpracy z innymi ludźmi.

Znając przyczyny, możemy zastanowić się, jak wyeliminować je ze swojego środowiska pracy. Dużo jest tu do zrobienia, zarówno ze strony pracownika, jak i pracodawcy.

Skala zjawiska wypalenia

Czy mamy czego się bać? Niestety tak. Wśród pracujących Polaków 65% wskazuje symptomy wypalenia zawodowego (3). Z badania przeprowadzonego w Stanach Zjednoczonych wynika, że aż 94% młodych osób po pojawieniu się pierwszych symptomów wypalenia zawodowego szuka nowej pracy (4). To zupełnie inne pokolenie od baby boomersów, którzy cenili stabilizację i najczęściej przeczekiwali trudny okres.

Dlatego z roku na rok, wraz z wchodzeniem na rynek pracy kolejnych pokoleń, rośnie rola well-beingu w pracy. Co mówią na ten temat specjaliści od zdrowia organizacyjnego?

Metody zapobiegania wypaleniu zawodowemu

Psychologowie są zgodni, że wypalenie zawodowe to coraz częstszy problem. Trzeba  edukować pracodawców, jak mogą zapobiegać wypaleniu kadry. Pracownicy z kolei powinni reagować, gdy zaczynają odczuwać jego pierwsze symptomy.

Jak pracować, żeby uniknąć wypalenia zawodowego?

• Zachowuj równowagę między pracą a życiem prywatnym. Niech work-life balance nie będzie jedynie pustym frazesem.
• Naucz się dystansu do pracy – pamiętaj, nie samą pracą człowiek żyje!
• Nie bierz na siebie zadań, których nie jesteś w stanie wykonać. Naucz się mówić “nie” oraz prosić o pomoc. Określ własne możliwości i ustal granice.
• Naucz się rozpoznawać własne potrzeby. Wsłuchaj się w sygnały, jakie wysyła Twoje ciało. Wypoczywaj efektywnie.
• Pielęgnuj swoje pasje, dbaj o samorozwój.
• Utrzymuj relacje z przyjaciółmi, wtedy oni też nie zostawią Cię w potrzebie.

Co może zrobić pracodawca, aby uchronić swoich pracowników przed wypaleniem zawodowym?

• Przydzielaj pracownikom zadania adekwatne do ich umiejętności i możliwości.
• Dawaj konstruktywny feedback, nie zapomnij o docenianiu ich na co dzień.
• Oferuj odpowiednie wynagrodzenie za wykonywaną pracę.
• Umożliwiaj rozwój zawodowy.
• Buduj pozytywne relacje w firmie.
• Wspieraj pracowników, w momentach kiedy tego potrzebują.

Szukaj pomocy!

Praca ma ogromny wpływ na kondycję psychiczną człowieka – w końcu spędzamy w niej dużą część naszego życia. Jeśli jest źródłem zadowolenia i satysfakcji, działa budująco, jeśli zaś prowadzi do uczucia wypalenia i braku docenienia, może rujnować zdrowie.

Dlatego istotne jest wprowadzenie w firmach systemu psychologicznego wsparcia dla pracowników. Nie zostawiaj swoich ludzi w potrzebie, wtedy również oni nie zostawią Ciebie. To sytuacja win-win, do której powinny dążyć obie strony, zarówno pracownik, jak i kadra menedżerska.

Źródła:

1. Staff burnout, H. J. Freudenberger, Journal of Social Issues 30, 1974.

2. Promowanie zdrowia psychicznego w miejscu pracy, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2017: https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/c1358474-20f0-11e8-ac73-01aa75ed71a1/language-pl

3. https://businessinsider.com.pl/twoje-pieniadze/praca/65-proc-polakow-wypalonych-zawodowo-od-stycznia-posypia-sie-l4/mvm4yzn

4. 2020 Employee Care Report: The hidden causes of turnover, Limeade: https://www.limeade.com/wp-content/uploads/2020/02/2020-Employee-Care-Report.pdf

5. https://www.ifirma.pl/aktualnosci/jak-zapobiegac-wypaleniu-zawodowemu.html

6. https://www.ican.pl/b/jak-przeciwdzialac-wypaleniu-zawodowemu/Prtbz0jkB

7. https://epale.ec.europa.eu/pl/blog/zapobiegac-wypaleniu-zawodowemu

8. Jak chronić pracowników przed wypaleniem zawodowym? Raport Mindgram, 2021: https://mindgram.com/pl/reports/jak-chronic-pracownikow-przed-wypaleniem-zawodowym/