Jak budować odporność psychiczną zespołu? Wskazówki dla menedżerów

Szefowie i liderzy powinni szukać sposobów, by wzmocnić odporność psychiczną swoich pracowników. Dlaczego?

Bo to właśnie oni, byli i będą fundamentem rozwoju, zysku i stabilności firm. Warto, by liderzy w organizacjach, szefowie, właściciele, pracownicy działów HR pamiętali o tym. Dlatego podpowiadamy, jak wzmocnić odporność psychiczną zespołu.

Co się właściwie wydarzyło, czyli skutki lockdownu

Z raportu „Bezpieczeństwo Pracy w Polsce 2020. Wpływ pandemii koronawirusa na polski rynek pracy” wynika, że aż 33 proc. pracowników odczuwa niepokój oraz lęk, a co trzeci z nich zakomunikował, że stres jest jednym z pięciu najistotniejszych czynników, mających bezpośredni wpływ na wykonywaną przez niego pracę. Ponadto 75 proc. zatrudnionych zapadło na różnego rodzaju schorzenia.

Wprowadzenie tzw. twardego lockdownu w 2020 i 2021 wymusiło na pracodawcach olbrzymie zmiany organizacyjne, przede wszystkim zorganizowanie pracy zdalnej. W większości przypadków ta zmiana została odebrana pozytywnie przez pracowników: wyeliminowała czas dojazdu do miejsca pracy oraz pozwoliła na pogłębienie relacji rodzinnych. Z drugiej jednak strony taki stan rzeczy zrodził zupełnie nowe problemy. Według raportu sporządzonego przez Mindgram aż 44 proc. pracowników odczuwa lęk przed powrotem do pracy stacjonarnej. Ponadto „praca z domu” skutkuje brakiem bezpośredniego kontaktu liderów z podwładnymi, przez co dużo trudniej jest szybko rozpoznać zły stan zdrowia psychicznego danej osoby.

Analizując ten i szereg innych raportów, obrazujących obecną sytuację polskiego pracownika, można odnieść wrażenie, że rodzime firmy i organizacje pozornie prawidłowo zareagowały na atak pandemii. 97 proc. z nich zaopatrzyło pracowników w niezbędne środki ochrony, a 96 proc. dostosowało wnętrza swoich zakładów pracy do wymogów postulowanych przez sanepid. Były to jednak w większości ruchy formalne, ponieważ niewielu pracodawców zwróciło uwagę na rzeczywisty dobrostan psychiczny swoich podwładnych.

Wojna w Ukrainie

Widmo wojny, szczególnie gdy konflikt rozgrywa się w tak bliskim sąsiedztwie, u większości osób powoduje duże napięcie, lęk i uczucie niepewności. W takiej sytuacji trudno jest nie myśleć o sobie – wielu pracowników martwi się o bezpieczeństwo swoje i swoich bliskich. Odczuwają lęk, czy Polskę nie spotka to samo? Czy za chwilę to my nie będziemy potrzebować pomocy. Co będzie dalej?

Psychologia kryzysu tłumaczy, w jaki sposób funkcjonuje ludzki umysł w takich sytuacjach. Podwyższone napięcie emocjonalne powoduje wiele zmian w możliwościach poznawczych. Mogą pojawić się trudności w skupieniu uwagi, spadek motywacji i zaangażowania oraz przeciążenie informacjami. To wszystko wpływa na zdolność do przetwarzania komunikatów, przez pracowników. Dzięki zrozumieniu, jak ludzie funkcjonują w trakcie kryzysu, liderzy mogą lepiej komunikować się z pracownikami w trudnych chwilach.

Pod wpływem intensywnego stresu i możliwego przeciążenia informacjami odbiorcy mają tendencję do pomijania niuansów docierających do nich komunikatów dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa. Najczęściej jest to wynikiem trzech problemów:

• Nie słyszą w pełni wszystkich informacji z powodu niezdolności do operowania wieloma faktami podczas kryzysu.
• Nie zapamiętują tak wielu informacji, jak zwykle.
• Błędnie interpretują niejasne komunikaty.

Te z pozoru proste ograniczenia, jakie odciskają na pracownikach negatywne emocje, mogą mieć bardzo przykre skutki i pogłębiać uczucie lęku. W takim stanie ludzie często unikają chłodnej, racjonalnej i logicznej oceny sytuacji, która pomogłaby zapanować nad stresem lub poszukać możliwych rozwiązań i wyjść z kryzysu. Zamiast tego machinalnie polegają na nawykach i wcześniej utrwalanych schematach. Łatwiej też podążają za innymi, dlatego tak ważna w sytuacjach kryzysowych jest rola lidera.

Co może przynieść przyszłość

Jeszcze przed pojawieniem się pandemii czy wojny polscy pracownicy plasowali się na szarym końcu zestawień dotyczących jakości i wydajności pracy w Unii Europejskiej. Stanowili grupę odznaczającą się bardzo wysokim poziomem stresu („The Workforce View in Europe 2019”). Wprowadzony w II kwartale 2020 r. lockdown tylko pogłębił ten stan rzeczy. Obecnie rodzimi pracodawcy wymagają od swoich podwładnych wysokich kompetencji, dyspozycyjności oraz elastyczności, a wszystko to przy bardzo wysokim tempie realizowania powierzonych zadań oraz relatywnie niewielkim wynagrodzeniu. Tymczasem tego typu postawa obniża tylko, i tak niską, efektywność polskiego pracownika, który musi egzystować pod wieczną presją, która jest głównym generatorem stresu. Ten stres bardzo często przenoszony jest z miejsca pracy do domu, który powinien być naturalnym miejscem relaksu.

Dlaczego pracownikom potrzebna jest odporność psychiczna?

Pozytywny trend dbania o dobrostan pracowników pojawił się na gruncie polskiego biznesu stosunkowo niedawno. Dotychczas temat ten traktowany był w kraju nad Wisłą raczej jako egzotyczna ciekawostka, niż realny i niezbędny każdej firmie kompaktowy program pomocowy. Powszechnie uważało się, że troska o zdrowie psychiczne to fanaberia globalnych korporacji, które nie mają na co przeznaczać nadwyżki swojego kapitału. Co zaskakujące nagły atak pandemii zmusił wielu pracodawców do pochylenia się nad tym zagadnieniem.

Być może zrozumieli oni, że w dzisiejszych czasach bez odpornego psychicznie, dobrze funkcjonującego pod presją, pełnego pozytywnej energii i zaangażowanego zespołu wcześniej czy później ich firmy przestaną się rozwijać. Jak słusznie zauważyli D. Strycharczyk i P. Clough, praca zespołowa jest kluczem do osiągnięcia sukcesu. Kiedy pojedynczy pracownik nie jest odporny psychicznie, firma również nie jest odporna psychicznie. Natomiast dobry, osiągający świetne wyniki zespół, charakteryzuje się:

• dobrą komunikacją,
• wysokimi umiejętnościami interpersonalnymi,
• poczuciem sukcesu i zaangażowania,
• zestawem wspólnych celów i zamierzeń,
• trwaniem w procesie ciągłego samodoskonalenia oraz rozwiązywania problemów.

Pracownicy z zadowalająco wysokim poziomem odporności psychicznej będą odznaczać się:

• pasją, ukierunkowaną na osiąganie coraz lepszych wyników,
• rezyliencją, czyli zdolnością do szybkiego otrząsania się po porażkach i urazach psychicznych,
• wiarą we własne siły oraz w skuteczność zespołu jako całości,
• wysokim poziomem skupienia podczas realizowania codziennych zadań,
• kontrolą nad swoimi emocjami,
• dobrym zdrowiem fizycznym,
• poszukiwaniem nowych wyzwań i braniem na siebie odpowiedzialności za przyszłość.

Warto też podkreślić, że każdy zgrany, charakteryzujący się wysoką odpornością psychiczną zespół musi odznaczać się samoświadomością. Aby rozwijać wymienione tutaj cechy, postawy i zachowania, warto skierować pracowników na odpowiednie warsztaty. Liderzy konstruując i planując podstawowe działania oraz reguły mające wzmocnić odporność psychiczną zespołu w danej firmie, powinni zastosować elementy oparte na Modelu C4 opartym na wyzwaniu, pewności siebie, zaangażowaniu i kontroli.

W RAMACH WYZWANIA należy:

• przeanalizować wszystkie zadania oraz ustanowić priorytety,
• pracować wspólnie nad polepszeniem komunikacji wewnątrz zespołu,
• rozpoznać wady i zalety każdego członka zespołu,
• rozdzielić umiejętnie zadania pomiędzy zespół,
• nauczyć się dostrzegać, kiedy danym jednostkom w zespole potrzebny jest odpoczynek,
• potraktować nowe wyzwania jako szansę, a nie jako potencjalne źródło niepowodzenia.

W RAMACH PEWNOŚCI SIEBIE należy:

• rozpoznać, przedyskutować i wykorzystać swoje mocne strony,
• stosować konstruktywną krytykę zamiast dyktowanych emocjami werbalnych ataków,
• nauczyć się wzajemnego wsparcia,
• zaufać swoim możliwościom,
• nigdy nie udzielać reprymendy danemu członkowi zespołu na forum grupy,
• zawsze dawać szansę naprawienia popełnionych błędów,
• wystrzegać się zbytniej pewności siebie.

W RAMACH ZAANGAŻOWANIA należy:

• zaplanować regularne spotkania i konsekwentnie przestrzegać ich terminów,
• rozpoznać czynniki motywujące zespół i uwzględnić je podczas planowania,
• zawsze chwalić poszczególnych członków zespołu za ich osiągnięcia,
• dokonać przeglądu źródeł i zasobów energii, tak żeby optymalnie je wykorzystać,
• zaakceptować, że nie wszystkie zadania i cele zostaną zrealizowane.

W RAMACH KONTROLI należy:

• rozdzielić sprawiedliwie odpowiedzialność pomiędzy członków zespołu,
• zadbać o wspólną przestrzeń,
• wyjaśnić, że wiele czynników będzie zawsze poza kontrolą,
• wypracować w grupie umiejętność radzenia sobie z czynnikami będącymi poza kontrolą,
• uzgodnić wspólny plan i wspierać się nawzajem podczas jego realizacji.

Dzięki przećwiczeniu i przedyskutowaniu wyżej wymienionych kwestii zespół zyska poczucie sensu i celu wykonywanej pracy. Ponadto w jego wnętrzu pojawi się aspiracja oparta na tożsamości zbiorowej oraz indywidualnej niezależności. Efektem końcowym warsztatów oraz ćwiczeń powinno być przede wszystkim zwiększenie grupowej oraz jednostkowej skuteczności radzenia sobie ze stresem. Oczywiście zrealizowanie tych z pozoru banalnych postulatów w firmie czy organizacji jest czasochłonne i wymaga często zewnętrznego wsparcia. Profesjonalne platformy pomocy psychologicznej pomogą pracownikom wzmocnić odporność psychiczną dzięki m.in.:

• warsztatom online, w ramach których odbędą się sesje rozwojowe z wybitnymi psychologami i trenerami,
• krótkim i inspirującym spotkaniom, dotyczącym zarządzania stresem oraz automotywacji,
• czatowi z wykwalifikowanymi psychologami,
• przystępnym ankietom, pozwalającym szybko i skutecznie zdiagnozować problemy poszczególnych osób,
• dostępności także dla rodziny pracownika,
• silnemu spersonalizowaniu oferty, tak żeby każda firma mogła wybrać najdogodniejszą dla siebie ścieżkę rozwoju pracowników.

Kadra zarządzająca również jest ważna

Rozwijając oraz wzmacniając odporność psychiczną zespołu nie należy zapominać o liderach oraz menadżerach. Te kluczowe dla rozwoju każdej firmy jednostki również powinny przebyć gruntowne szkolenie oparte na Modelu 4C. Dopiero harmonijna współpraca pracowników z liderami zapewni każdemu przedsiębiorstwu spokojny i szybki biznesowy progres, a co za tym idzie także zysk.

ZADANIE ROZWOJOWE: Pomyśl, co możesz zrobić w najbliższym czasie, żeby lepiej zadbać o odporność psychiczną swoją i swojego zespołu (jeśli jesteś liderem)? Stwórz plan i określ terminy jego wykonania.